Asepsi, Antisepsi Değerlendirme Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi, sterilizasyon uygulamalarında kullanılan fiziksel bir yöntem değildir?
A) Basınçlı buhar
B) Kaynatma
C) Basınçsız buhar
D) Ultraviyole ışınları
E) Alkoller

2. Bir cisim veya maddede bulunan patojen mikroorganizmaların fiziksel ya da kimyasal yöntemlerle öldürülmesi işlemi, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Antiseptik
B) Dezenfeksiyon
C) Asepsi
D) Sterilizasyon
E) Sanitasyon

3. Hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde en etkili ve ucuz yol hangisidir?
A) Antibiyotik kullanma
B) Hastayı izole etme
C) El yıkama
D) Hastaneyi ilaçlama
E) Enfeksiyon kaynaklarını tespit etme

4. Aşağıdakilerden hangisi, cerrahi asepsi ilkelerinden değildir?
A) Cildin içerisine yerleştirilecek bütün malzemeler steril olmalıdır.
B) Gerektiğinde steril pens kullanılmalıdır.
C) Steril alan veya cisim üzerine herhangi bir sıvı sıçratılmamalıdır.
D) Kirli çarşaf veya eşyayı, üniformaya dokundurmadan taşımalıdır.
E) Eğer sterilizasyonda en ufak bir şüphe varsa cisim kontamine kabul edilir.

5. Basınçlı buharla sterilizasyonda aşağıdakilerden hangisi kullanılır?
A) Otoklav
B) Etüv
C) Koch kazanı
D) Arnold kazanı
E) Pastör fırını

(NOT: Soruların cevapları 06.11.2016 tarihinde yayınlanacaktır)


TIBBİ ATIKLARIN TOPLANMASI 
Dünya Sağlık Teşkilatına göre; “Sağlık kuruluşları, araştırma kuruluşları ve laboratuvarlar tarafından oluşturulan tüm atıklar tıbbi atıktır.”

 “Bunun dışında evde yapılan tıbbi bakım (diyaliz, insülin enjeksiyonları) esnasında üretilen atıklar gibi küçük veya dağınık durumda bulunan kaynaklardan çıkan atıklar da tıbbi atıktır”.

 Sağlık Kuruluşlarında Üretilen Atıkların Nitelikleri

Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıklar evsel nitelikli atıklar, tıbbi atıklar, tehlikeli atıklar ve radyoaktif atıklar olarak nitelendirilir.

Tıbbi atıkları diğer atıklardan ayırmak amacıyla uluslararası biyotehlike amblemi kullanılır.

Uluslararası biyotehlike amblemi

 Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre sağlık kuruluşlarında aşağıda belirtilen işlemler sonucu oluşan atıklar tıbbi atık olarak değerlendirilir. 

• Mikrobiyolojik laboratuvar atıkları 
• Kan, kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler
• Kullanılmış ameliyat giysileri (kumaş, önlük ve eldiven vb.)
• Diyaliz atıkları (atık su ve ekipmanlar) 
• Karantina atıkları 
• Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri
• Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler 
• Vücut parçaları, organik parçaları, plasenta, kesik uzuvlar vb. (insani patolojik atıklar) 
• Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri
• Enjektör iğneleri
• İğne içeren diğer kesiciler
• Bistüriler 
• Lam-lamel 
• Kırılmış diğer cam vb.

Sağlık Kuruluşlarından Kaynaklanan Evsel Nitelikli Atıklar 

Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan evsel nitelikli atıklar genel atıklar ve ambalalajlı atıklar olarak sınıflandırılır. 

Genel Atıklar 

Sağlıklı insanların bulunduğu kısımlar, hasta olmayanların muayene edildiği bölümler, ilk yardım alanları, idari birimler, temizlik hizmetleri, mutfaklar, ambar ve atölyelerden gelen evsel nitelikli ambalajlı atıklar, tıbbi atıklar ve tehlikeli atıklar dışındaki tıbbi merkezlerden kaynaklanan tüm atıkları kapsar. 

Evsel nitelikli genel atıklar, üzerlerinde hangi klinik ve hangi kata ait olduğunu belirten etiketlerin bulunduğu siyah renkli poşetlerde toplanmalıdır. Bu poşetler, sert plastikten imal edilmiş, yıkanıp dezenfekte edilebilen kapaklı kovalarda bulundurulmakta ve belirlenen saatlerde geçici atık deposuna götürülmek üzere toplanmalıdır. 

Evsel atıklar, kesinlikle diğer atıklardan (ambalaj atıkları, tıbbi atıklar ve tehlikeli atıklar) ayrı olarak toplanırlar. Birimdeki tüm personelin bu torbaların kullanım amacını bilmesi sağlanır. Evsel atıklar toplanmaları sırasında tıbbi atıklar ile asla karıştırılmazlar. Kazara karışmaları durumunda tıbbi atık olarak kabul edilirler. Ayrı biriktirilen evsel atıklar, birimde, bu iş için görevlendirilmiş personel tarafından sadece bu iş için ayrılmış taşıma araçları ile taşınarak “Evsel Atık Geçici Depolama Yeri”ne götürülür. 

Ambalaj Atıkları 

Kâğıt-karton, plastik ve metal ambalaj atıkları, kontamine olmamaları şartıyla mavi renkli plastik torbalarda toplanmalıdır. Birim sorumlusu personelinin bu torbaların ve geri dönüşüm amacıyla kullanılan kutuların amacını bilmesini sağlamakla yükümlüdür. Serum, ilaç şişeleri ve “tehlikeli olmayan kimyasallar”a ait boşalmış şişeler gibi cam ambalaj atıkları da yine kontamine olmamaları şartıyla diğer ambalaj atıkları ile birlikte mavi renkli plastik torbalarda veya geri dönüşüm kutularında toplanırlar. 

 

Evsel nitelikli ambalajlı mavi atık torbası 

Tıbbi ve Tehlikeli Atıkların Sınıflandırması 

Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından, tıbbi atıkların güvenli yönetimi amacıyla yayımlanan “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” (Tarih:22.07.2005, RG:25883)’nde ise sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıklar dört ana başlık altında toplanmıştır. 

Bunlar: 

• Evsel nitelikli atıklar-genel atıklar-ambalaj atıkları
• Tıbbi atıklar-enfeksiyöz atıklar-patolojik atıklar-kesici-delici atıklar
• Tehlikeli atıklar
• Radyoaktif atıklar 

Dünya Sağlık Teşkilatı, Basel Sözleşmesi Sekretaryası ve Avrupa Birliği tarafından yürütülen teknik çalışmalarda tıbbi atıklar için farklı sınıflandırmalar yapılmıştır. 

Basel Sözleşmesi Sekretaryası tarafından hazırlanan “Biyomedikal ve Sağlık Bakım Atıklarının Çevreyle Uyumlu Yönetimi Teknik Kılavuzu’na göre biyomedikal atıkların ve sağlık bakım atıklarının sınıflandırılması yapılmıştır. Buna göre biyomedikal atıklar ve sağlık bakım atıkları aşağıdaki gruplara ayrılmaktadır: 

Enfeksiyöz atık

  *Laboratuvar çalışmalarında oluşan enfekte kültürler,

  *Enfeksiyon hastalığı olan hastalara yapılan ameliyat ve otopsi atıkları, (dokular, kan veya diğer vücut sıvıları ile temas etmiş maddeler ve araç gereçler, vb.)

 *Karantina altındaki servislerde bulunan enfekte hastalardan kaynaklanan atıklar, (hasta çıktıları, enfekte veya cerrahi yaraların pansuman malzemeleri, insan kanı veya diğer vücut sıvıları ile kirlenen giysiler, vb.) 

 *Enfekte olmuş hemodiyaliz hastalarının atıkları, (tüp ve filtre gibi diyaliz malzemeleri, dispozibl havlular, gecelikler, önlükler, eldivenler ve laboratuvar giysileri, vb.) 

 *Enfekte olmuş laboratuvar hayvanları, 

 *Enfekte kişi ve hayvanlarla temas eden diğer malzeme veya aletler. 

Patolojik atık 

Patolojik atıklar; doku, organ, vücut parçaları, insan fetüsleri ve hayvan leşleri, kan ve vücut sıvılarından oluşur. Bu kategoride tanımlanan insan ve hayvan vücut atıkları, anatomik atık olarak da adlandırılır. 

Kesici delici atıklar

Şırınga, enjektör ve diğer tüm deri altı girişim iğneleri, lanset, bisturi, bıçak, serum seti iğnesi, cerrahi sütur iğneleri, biyopsi iğneleri, intraket, kırık cam, ampul, lam-lamel, kırılmış cam tüp ve petri kapları gibi batma, delme, sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklardır. 

 Kesici-delici atık kutusu

Farmasötik atık 

Farmasötik atıklar; süresi dolmuş kullanılmayan, yanlışlıkla dökülen ve kontamine olan farmasötik ürünler, ilaçlar, aşılar ve artık istenmeyen ve uygun şekilde bertaraf edilmesi gereken atıkları içerir. 

Genotoksik atık

 Genotoksik atık; yüksek derecede tehlikelidir ve mutajenik, teratojenik ve karsinojenik özelliklere sahip olabilir. Hem hastane içerisinde hem de bertaraftan sonra ciddi güvenlik problemleri meydana getirir ve özel dikkat gösterilmelidir. Genotoksik atıklar; bazı sitostatik ilaçları, sitostatik ilaçlarla tedavi edilen hastaların kusmuk, idrar veya dışkıları, kimyasallar ve radyoaktif maddeleri içerebilir. Bu kategorideki temel maddeler olan sitotoksik (veya antineoplastik) ilaçlar; bazı canlı hücrelerin büyümesini durdurma veya öldürme yeteneğine sahiptirler ve kanser kemoterapisinde kullanılırlar. 

Kimyasal atık 

Kimyasal atık; katı, sıvı ve gaz kimyasalların atılmasından oluşur. Örnek olarak tanı ve deneysel çalışmalar, hastane genel temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinden çıkan atıklar verilebilir. Sağlık hizmetlerinden oluşan kimyasal atık tehlikeli veya tehlikesiz olabilir. Atık aşağıdaki özelliklerden en az birine sahipse tehlikeli olarak düşünülür. Bunlar: toksik, korozif, yanıcı, reaktif, (patlayıcı, suya reaktif, şoka duyarlı), genotoksik (sitotoksik ilaçlar vb.) 

Formaldehid, fotografik kimyasallar, solventler, organik ve inorganik kimyasallar, sağlık kuruluşlarında yaygın olarak kullanılan ve atıklarda bulunma olasılığı en fazla olan tehlikeli kimyasal türleridir.

 Tehlikesiz kimyasal atıklar ise şeker, amino asit ve bazı organik ve inorganik tuzlar gibi maddelerle bulaşmış ve tehlikeli kimyasal atık özelliklerinden hiçbirini göstermeyen kimyasal maddelerden oluşur

Yüksek oranda ağır metal içerikli atıklar 

Yüksek oranda ağır metal içerikli atıklar, tehlikeli kimyasal atıkların bir alt kategorisidir ve genellikle aşırı toksiktir. Cıva atıkları, kırılan klinik araç gerecin atılmasından kaynaklanır fakat bu atıkların miktarları onların yerine elektronik aletlerin (termometreler, tansiyon aletleri, vb.) kullanılması ile azalır. Diş hekimliği ile ilgili atıklar yüksek cıva içeriğine sahiptir. Kadmiyum atıkları, pillerin boşalmasından meydana gelir. Radyoloji ve diagnostik bölümlerinin, radyasyon geçirmez hale getirilmesinde, kurşun içeren bazı ahşap paneller kullanılır.

Basınçlı kaplar 

Tıpta birçok gaz türü kullanılır ve sıklıkla da basınçlı silindirler, kartuşlar ve aerosol kutuları elde edilir. Hareketsiz ya da potansiyel zararlı da olsa basınçlı kaplardaki gazlara daima dikkatli bir şekilde işlem yapılmalıdır; bu kaplar yakılırsa patlayabilir veya kaza ile delinebilir. 

Radyoaktif atıklar 

İyonize radyasyonu, normalde insanlar hissedemez ve genellikle kişi çok yüksek dozda almadıkça acil etkilere (yanık vb.) sebep olmaz. Tıbbın iyonize radyasyonu kullandığı alanlar, X ışınları ά ve β partikülleri ve radyoaktif maddeler tarafından salınan γ ışınlarını içerir. Radyoaktif maddeler, hücre içi materyalin iyonlaşmasına sebep olur; bu yüzden genotoksiktirler. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp uzaklaştırılır. 

 Tıbbi Atık Kaynakları 

Tıbbi atık kaynakları üretim miktarlarına göre genellikle majör ve minör olarak sınıflandırılabilir. Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nde ise bu sınıflandırma; büyük, orta ve küçük kaynaklar şeklinde yapılmıştır. Bu kaynaklar aşağıda detaylı olarak verilmektedir.

Büyük Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları 

• Üniversite hastaneleri ve klinikleri 
• Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri çöp ve atık
• Doğum hastaneleri ve klinikleri 
• Askeri hastaneler ve klinikleri

 Orta Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları 

• Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler 
• Ayakta tedavi merkezleri 
• Morglar ve otopsi merkezleri 
• Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar 
• Bakımevleri ve huzurevleri 
• Tıbbi ve biyomedikal laboratuvarlar 
• Hayvan hastaneleri 
• Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri
•  Acil yardım ve ilk yardım merkezleri 
• Diyaliz merkezleri 
• Rehabilitasyon merkezleri 
• Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri 
• Tıbbi araştırma merkezleri

Küçük Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları 

• Sağlık hizmeti verilen diğer üniteler (doktor muayenehaneleri, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri ve benzerleri)
• Veteriner muayenehaneleri 
• Akupunktur merkezleri 
• Fizik tedavi merkezleri 
• Evde yapılan tedavi ve hemşire hizmetleri 
• Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri 
• Eczaneler 
• Ambulans hizmetleri 
• Hayvanat bahçeleri 

Yukarıda sıralanan küçük ve dağınık durumdaki kaynaklar, klasik hastane atıklarına benzer kategorilerde tıbbi atıklar üretmekle birlikte, bileşenleri farklılıklar göstermektedir. Örneğin bu kaynaklar nadiren radyoaktif ve sitostatik atık üretirler; üretilen atıklar genellikle insan vücut parçaları içermezler ve kesiciler çoğunlukla hipodermik iğnelerden oluşur.

Tıbbi Atıkların Zararları 

Enfekte atıklar birçok patojen mikroorganizmalardan birini içerir. Tıbbi atıklar, üretildikleri andan yok edilme işlemi sona erinceye kadar geçen süreçte çevre ve insanlarla doğrudan ya da dolaylı etkileşim içindedir. Tıbbi atıkların çevreye etkileri; biyolojik, kimyasal, fiziksel nitelikte olabilmektedir. Enfekte atıklardaki patojenler, derideki batma, yıpranma veya kesi yoluyla, mukoz membranlar yoluyla, solunum, sindirim gibi yollarla insan vücuduna girebilir. 

*Tıbbi atıklar, gerek içeriklerindeki hastalık yapıcı veya bulaştırıcı maddelerle doğrudan; bazen de fare, sinek vb. diğer canlılar için (fauna) beslenme ve üreme kaynağı olması nedeniyle insan ve çevre sağlığını dolaylı olarak olumsuz etkileyebilmektedir.

 

* Doğrudan veya aracı hayvanlarla bulaşabilen cüzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi hastalıklara ve biyolojik olumsuzluklara neden olur. Örnek çöp depolama alanlarında oluşan sızıntı suları ve gazlar, kimyasal ve biyolojik olumsuzluklara neden olabilmektedir. 

* Çevreye sorumsuzca bırakılan çöp ve atıklar insanlara fiziksel zararlar verebilmektedir.